Na treboada

            -Xa sei vello mar da túa bravura. Non é preciso que amóselos teus cairos en proba da sona que tes. Non fai falla que móvalo barco como un berce, coma un cesto de vimbio entre as túas poderosas ondas. Sinto o teu vento nesta desvergoñada aperta, neste empurrón, na demostración da miña insignificancia.

Gústanme as treboadas.

Adoitamos identificala natureza coas nosas emocións e cremos que chove porque choramos, que soan os lóstregos porque odiamos, ou que o mar está calmo porque estamos tranquilos. I é xusto ao contrario. Somos nós os que choramos porque chove, odiamos porque soan os lóstregos, e acougamos porque o mar está calmo.

            Agora sinto coma ti, desacougo. Prende no meu peito o mesmo lume que anima as entrañas da terra, os meus cabelos forman parte do vento que te crispa, e a miña pel, empapada por ti, é reclamada polas ninfas das augas.-

            Adoitaban tomala por tola só por ser animista, por entender a  calada linguaxe das cousas, por falar coa natureza. Por iso gustábanlle as treboadas, cando os elementos berran, e os homes escoitan, oíndo o que normalmente non poden oír.

Algunha vez fixérase atar ao mastro nun temporal, como Ulises, fronte as sereas. Pero agora o barco arribaba a porto e o chan, de súpeto estaba firme baixo os seus pes, naquela cidade que semellaba un barco de pedra, atado a terra por unha estacha de area, agora chea de casas.

            Dende o barco vira unha torre, un vello faro que desafiaba aquel mar. En canto puxo un pe no peirao preguntou como chegar onda el. O vento zoaba namentres ela paseaba polas rúas empedradas, entre casas de pedra con galerías de madeira e cristal. Non lonxe da vella torre pasou por diante do cemiterio, cos seus muros escuros, unha pequena capela, e mulleres de loito saíndo pola súa porta.

            Outra muller paseaba na treboada. Ela non sentía tan amiga da natureza, pois había nela algo agoireiro. A cativa de tres anos que levaba da man procuraba, torpe pero firmemente, evitar que o vento lle metera os cabelos polos ollos. Semellaba amolada, pero non asustada. A nai estaba desacougada, co mesmo lume no peito e os mesmos lóstregos na alma. O mesmo vento a xogar cos seus pensamentos como cos pelos que saían do apretado peiteado. A nena seguíaa decidida, á súa altura, coñecía tan ben o camiño que diríase que era ela a que guiaba con paso firme. Unha muller semellaba perseguir á dona exaltada polo vento, ela si que ía uns pasos por detrás.

            Ao cruzárense, cada unha nunha beira da rúa, a muller do vento intercambia unha ollada coa muller da nena. A primeira fíxase nos seus ollos escuros, intensos, profundos. Percibe nela un aire de iniciada, de sacerdotisa da natureza, como ela. Pode recoñecer iso. Aínda que dun xeito diferente, ela tamén fala coas cousas. Admira a dozura con que colle á cativa pola man, con firmeza ao mesmo tempo. Daquela sinte un arrepío lembrando á súa filla morta, quizabes pola súa teima de levala canda ela de viaxe sendo tan feble.

            -¿Qué clase de nai son que non sei guiar con dozura e firmeza?. Só sei fuxir, e falar co que ninguén escoita, entender aos tolos e burlarme do mundo que me tocou vivir.-

            A dona da nena para un segundo para sentir a curiosidade daquela muller distinguida. A pesares de que leva un chapeo negro que lle tapa parte da cara pode ver que é fermosa. O vento levanta un pouco o chapeo, i ela admira unha ollada intensa enmarcada nunhas cellas fermosísimas. Admira  a súa decisión, semella unha muller ceibe. A muller saúdaa cun movemento da cabeza, erguendo o queixo con decisión e fitándoa con simpatía.

            -¿Por que non serei eu forte e decidida?.-

            A dona de negro sorrille e logo segue a súa ruta, vai directa deica a torre, e a dona da nena vai mergullarse no labirinto de pedra das rúas. Cada unha segue o seu camiño. Ela para e aparta os cabelos da cara da nena. Esta, amolada, repite o movemento finxindo apartar un floco que xa non molesta, porque ela soa é quen de facelo.

            -¿Por qué virá a natureza enlizar onde xa hai xoio dabondo?. A trastornar aos homes. Canto mellor se entende o que di cando quenta o sol e os insectos chuchan nas flores. Bulen os peixes nos ríos, cae o orballo fresco e amodo, e alumean as estrelas a escura noite.

            Canto mellor falas cando o ruxerruxe non impide escoitalas túas palabras.-

Xestos

Hai un mes estaba en Galiza e tiven a sorte de asistir a un xantar en Vigo por mor da entrega do Premio Laxeiro, a un artista que ten un importante vencello cunha das minhas mellores amigas. Sentín moi afortunado de estar rodeado de artistas, familiares e amigos de Laxeiro, así como escritores e xornalistas. Tamén, obviamente, houbo unha porcentaxe institucional: Conselleiro de Cultura, alcaldes de Vigo e Lalín, candidata do PP á alcaldía de Vigo.

O conselleiro de cultura estivo entre os que falaron no momento da entrega, e sorprendeume no seu discurso que a información que tinha sobre o premiado (o escultor Silverio Rivas) semellaba recén saída de Google. Alo menos falou en galego, e nun galego que era aparente que  fala de cote. O actual alcalde de Vigo (a pesares de ser un gran orador) tamén usou a nosa lingua, aínda que a mallar na súa ortografía a pracer. Pero o seu caso non é único, feito moi elocuente sobre a diferente consideración entre o Galego e o Castelán. Porque, sería aceptable que un político dixera “haiga” ou “cocretas” nun discurso na lingua maioritaria? Daquela por que é aceptable que un político non contraiga artigos, use mal tempos e perífrases verbais na nosa lingua?

Vin ao Conselleiro de novo uns días despois (esta vez na televisión) nos actos celebrados en Compostela  polo día de Rosalía. O seu nomeamento veu como un xesto conciliador cando as estatísticas comezaron amosar preocupantes perdas de falantes entre cativos e adolescentes, principalmente froito da actual política lingüística, e o famoso decreto da Xunta. O goberno galego responsabilizou ás familias por este fenómeno. Pero que interese ou apoio vai dar unha sociedade non educada na apreciación da riqueza cultural que aporta unha lingua vernácula? Ten que haber unha retroalimentación entre cultura e sociedade, e a canle normal para esta comunicación é a educación. A educación nas dúas acepcións de transmisión de conhecementos e concienciación no respeto, neste caso á importancia da cultura. Valoración da obra de arte viva que é unha lingua, vehículo de comunicación e cultura, adn dun pobo.

Como van considerar as novas xeracións o valor da nosa lingua se nos medios de comunicación vese aldraxada por opinións ignorantes, de xente que afirma sen vergonha que é unha lingua de pailáns e analfabetos? O problema é que atopamos tolerable que os gobernos fagan só xestos. Como cando no antigo Réxime os monarcas comían en público para dar unha sensación de proximidade. Está moi ben que o novo Conselleiro de Cultura fale galego, e non amose a aberta hostilidade que o seu  predecesor non disimulaba. Porque é sinxelamente inadmisible que un cargo público use esa plataforma como parapeto para atacar a contrincantes políticos. Usando un discurso maniqueo de bos e malos. Proxectando luces e sombras sobre a realidade coa excusa de empunhar o facho da liberdade. Falar dúas linguas non é doado, porque supón un esforzo, i a preguiza semella unha opción máis doada, camuflada de liberdade.

Está moi ben que na Xunta celebren o día de Rosalía, as letras Galegas e canten a metade d’Os Pinos o 25 de Xullo. Pero o resto do ano a lingua non pode estar gardada nun caixón. A realidade dun país faise día a día, non en festas de gardar. O novo Conselleiro pode ser dos “da boina” pero non se viu un só cambio na lexislación agresiva deica o galego da Xunta dende que tomou posesión do cargo. Precisamos de algo máis ca xestos, porque acenar é gastar enerxía en balde, sen facer nada realmente productivo.

Disque sopran ventos de cambio na política, pero esas alternativas, esas novas esperanzas venhen cheas de negros agoiros para a nosa lingua e cultura. Os dous partidos que máis medran en intención de voto sinten indiferencia fronte a esta problemática, cando non aberta hostilidade. Podemos, no seu discurso viscoso e cambiante, como unha substancia que se adapta ao recipiente onde a depositan, non considera no seu programa unha solución á este tema. Porque non é un tema que venda ou dé votos. Ciutadans directamente é hostil a intentos de consolidar e asegurar o futuro das línguas vernáculas. O partido que anteriormente se presentaba como a alternativa apoiaba abertamente a Galicia bilingüe.

O Tribunal Supremo ven de dicir que o Decreto do Galego é legal, non conculca a Carta Europea de Línguas Minoritarias e que a distribución de horas entre Castelán, Galego e Inglés e congruente co Estatuto de Autonomía. Reconhece alo menos a inconstitucionalidade de dous puntos. A consulta ás familias, e que en educación infantil non poderá haber só aulas en Castelán.

Son licenciado en Dereito e o primeiro que me ensinaron na facultade é que legal e lexítimo ou xusto non son sinónimos. Legal é só aquello aprobado segundo unhos determinados procedementos . A responsabilidade de preservar a cultura é daquela da sociedade. Os poderes públicos están ao servicio da ideoloxía de determinados partidos. Da miopía de determinada xente. O procuran contentar a amplos sectores da sociedade, para asegurar votos. E velaí aparecen os xestos. 

Vivín en Madrid durante caseque 11 anos, e non tenho queixa. Pero é lamentable a ignorancia perante a cuestión das outras línguas que hai alí. Se me deran un euro por cada vez que alguén me preguntou abraiado por que escribo en galego, tinha pagada a hipoteca. Porque hai xente que aínda pensa que son malformacións do Castelán, ou un invento para amolar. Non só é preciso concienciar da importancia das linguas aos seus potenciais falantes, tamén sería bó ensinar ao resto do país un pouco de onde ven cada unha, sen precisar ensinar a lingua. Máis concienciar da súa riqueza e da súa aportación a cultura dun país. Alén de xestos, con honesto interese, con conciencia real, con responsabilidade.