Rainhas de pedra

Temos unha imaxe do periodo medieval como dun tempo escuro e retrógrado cheo de represión e crueldade. Obviamente as lendas sempre arrican dalgo real, pero de cote esquecemos que toda escuridade ten as súas luces. De feito foi un dos periodos máis esplendentes da nosa cultura, lingua e literatura. Un tempo onde Galiza tinha un peso político i era berce de nomeados persoaxes. A nosa historia de hoxe semella un conto medieval con donas vestidas de seda vivindo en castelos. Só que non é un conto, senón unha historia real de dúas galegas no centro do poder. Unha delas tinha unha coroa de pedra, a outra un elegante pescozo  de ave acuática.

Na catedral de Santiago hai unha capela esquecida, quizabes porque se atopa na parte non pública (de pago ou parte do museo do recinto), a Capela das reliquias. Como o seu propio nome indica é o lugar onde se gardan as máis das reliquias que atesora a sé compostelá, alén das reliquias do apóstolo e os seus discípulos, que tenhen unha cripta de seu. Pero esa capela non garda só osos santos, senón tamén osos rexios, pois nela atopamos seis laudas graníticas con egrexios ocupantes. Dentro de arcosolios nos muros están os sinxelos monumentos medievais de dous reis, dúas rainhas e dous condes. Todos eles cun forte vencellamento a Galiza. Os dous reis son Fernando II de León e o seu fillo Afonso IX, o rei que mellor tratou á nosa terra. Os dous condes son Pedro Froilaz, Conde de Traba, que foi titor e protector de Afonso VII “O Emperador” e xunto co arcebispo Xelmirez un dos artífices de que fora coroado rei de Galiza nesa mesma catedral, para evitar a tentación de negarlle os seus dereitos fronte a un potencial herdeiro do segundo matrimonio da súa nai con Afonso I “O Batallador” de Aragón. O outro Conde é Don Raimundo de Borgonha, primeiro home da rainha Urraca e pai do emperador Afonso VII. As dúas rainhas son Berenguela de Barcelona (muller do devandito Afonso VII, irónicamente enterrado na catedral de Toledo malia o seu vencellamento con Galiza e a sé compostelá) e Dona Xohana de Castro, segunda muller de Pedro I “O Cruel”.

Dona Xohana xaz adusta e discreta, as súas roupas non son diferentes ás de outras donas de pedra que atopamos en igrexas galegas, pero unha coroa adorna a súa testa para deixar ben clara a súa condición de rainha. Unha coroa completa que salienta fronte a sinxela diadema que leva a efixie de Dona Berenguela, non lonxe dela. Esta dona tivo unha vida excepcional. Filla de Don Pedro Fernández de Castro (primeiro Señor de Lemos) casou co rei de Castela Don Pedro I (conhecido como “O Cruel”, alcume da propaganda da vencedora dinastía de Trastámara) que non tinha unha moi boa relación coa súa primeira dona, a francesa Branca de Borbón.  Membro dunha familia da máis alta nobreza, Dona Xohana forma parte da corte onde pola súa beleza chama a atención do rei, que é sabido non quere á súa rainha e ten aventuras con donas. Pero os propios observadores contemporáneos din que Dona Xohana é demasido senhora “para amiga” (é dicir amante ou favorita) e rexeita calquera proposta do rei que non leve unha benzón polo medio. Este rexeitamento para un home afeito a que se lle abran todas as portas, quizabes leve a que o rei force aos bispos de Ávila e Salamanca a que declaren nulo o matrimonio con Dona Branca e casen á parella en Cuéllar, na primavera de 1354 (un ano despois de desposar á francesa). O curioso é que daquela Don Pedro xa está relacionado coa que pasaría á historia como o seu gran amor, María de Padilla, pero prefire casar con Xohana de Castro.

O matrimonio coa Castro non dura moito, hai unha lenda que asegura que abandoaa o día seguinte da voda. Isa tese é un tanto esaxerada porque hai descendencia do matrimonio. Hai quen asegura que foi debido a que o rei fora excomungado polo Papa por convivir con Dona Xohana namentres a rainha Branca seguía viva, e o pontífice non anulara o seu vínculo con ela. O feito é que pouco despóis o matrimonio separa, e o rei concede á Dona Xohana varias vilas coas súas rendas, entre elas a vila de Dueñas onde a nosa rainha con coroa de pedra asenta sen permitir que ninguén esqueza que é soberana consorte de Castela e León. O seu fillo Don Xohan de Castela é recoñecido posteriormente como sucesor de Don Pedro despóis dos fillos que este tivera coa Padilla, e xaz na catedral de Sevilla (os seus restos foron trasladados no século XIX despóis da demolición do Convento de San Domingos en Madrid onde a súa filla fora priora). O neto da egrexia dona, a pesares de ser bispo, tivo oito fillos de dúas mulleres distintas, que casaron dentro da nobreza.

Dona Xohana pasa o final da súa vida en Galiza (a súa terra natal?) e á súa morte foi enterrada no Panteón Real con honras de rainha. A pesares do seu alto destinho non é moi conhecida, e non só pola súa condición de segunda muller dun rei que a repudiou ao pouco de casar con ela. A salientable historia da nosa señora de Castro quedou eclipsada pola aínda máis excepcional da súa medio irmá, Dona Inés de Castro.

A sona da súa beleza, o seu colo de garça, e a lendaria paixón que por ela sentiu otro Dom Pedro, un príncipe e despóis rei portugués, traspasaron fronteiras espaciais e temporais. Fronte a sinxela e granítica tumba da digna Xohana, a bela Inés xaz maxestosa encarnada en alabastro. Coroada por anxos, a súa beleza retratada con fidelidade (segundo os que a conheceron) para que a posteridade non a esquecera, e descansando no transepto da igrexa do Mosteiro de Alcobaça, fronte a tumba de Dom Pedro, para que o día que esperten do seu sono no xuizo final as suas ánimas se vexan antes ca ninguén.

A historia de Inés, coa vinganza de Dom Pedro sobre dous dos seus tres asasinos, e a macabra imaxe (real ou non) da súa coroación despóis de morta, é un indudable material literario. O seu monumento de pedra non é o único, pois Camoêns (o máis senheiro entre varios poetas) celebra a súa nomeada beleza nos seus versos. Guillén de Castro escribe unha traxedia sobre ela “Reinar después de morir” e no século XIX trece óperas contan a súa tráxica historia (ainda que ninguna delas forma parte do repertorio hoxendía e só conhécese a aria “Cari giorni” da Inés de Castro de Persiani, rescatada pola mezzo Cecilia Bartoli).

Se moitos nobres poden presumir de ter por devanceira a Xohana, Inés pode presumir de que dela descenden as familias reais de Europa. A súa filla Beatriz foi nai de Leonor de Alburquerque que foi avoa de Fernando o Católico e bisavoa de Maximiliano de Austria, a través da súa neta Leonor de Portugal. A través deles o seu sangue entrou en tódalas casas reais a través de distintas xeracións.

A pesares de todo, a fermosa e brutalmente romántica histórica de Inés non me xera tanta simpatía como o digno retiro da súa irmá. Mesmo escribín un conto cunha visión un tanto irónica da súa morte. O que Xohana fixo lémbrame ao que dicía unha aristócrata inglesa nun recente número da revista Tatler “unha vez casas cun duque, es duquesa toda a vida, aínda que divorcies aos cinco minutos”. Decidiu disfrutar da súa condición sen dramas, e voltou á súa terra ao final dos seus días.

O curioso é que Xohana non ten unha galeguidade tan recoñecida como a de  Inés, e adoitamos ler sobre ela como unha dona de orixe castelá. Dona Inés é considerada unha dona galega sen dúbida nengunha. Fillas do mesmo pai,  Xohana ten unha nai castelá, Inés unha nai portuguesa. De Xohana non sabemos onde naceu, de Inés cren que foi na Limia. De tódolos xeitos hai quen quere ver nos amores tráxicos destas irmás medievais unha metáfora da relación de Galiza con Castela e Portugal. Coma Xohana, Galiza é un antollo dun día para Castela, agasallo esquecido ao pouco de o obter. Coma Inés e Dom Pedro, Galiza e Portugal teñen un amor real pero cheo de obstáculos. Alén da historia e das lendas, as dúas evitan ollar para nós dende as súas efixies de pedra, ollando teimudas ao ceo. Curiosamente, séculos despóis é outra Castro a que nos esperta dun longo sono de pedra velado nunha sepultura medieval. Pero, como dicía Conan, isa é outra historia.

Lingua rica, lingua pobre

A semana pasada viamos un exemplo de diglosia en Gales. Duas linguas conviven nun territorio, unha é a lingua dominante, usada en eidos de prestixio social, a outra é maioritariamente relegada a un uso coloquial e doméstico. No caso de diglosia con bilingüismo as dúas linguas compiten nos mesmos eidos, o que co tempo levaría á desaparición dunha delas.

No caso galego, os derradeiros estudos afirman que prodúcese unha diglosia sen bilingüismo, é dicir que galego e castelán reparten eidos distintos. O castelán é dominante en eidos de prestixio como a cultura, empresa, economía, etc. O galego en eidos máis coloquiais. Alo menos iso é o que afirma a Galipedia (ou versión galega da wikipedia).

Non hai bilingüismo no eido cultural porque hai culturas/literaturas paralelas que conviven dun xeito máis ou menos amistoso. Ainda que estea viva e aberta a polémica de si unha obra escrita por un galego en castelán é considerada literatura galega. Ou a pesares de que tamén haxa escritores que fan bandeira da súa condición de perseguidos por escribir en castelán sendo galegos. Á marxe destas polémicas i evitando facer publicidade (que hai quen a quere ainda que sexa mala, especialmente si é mala) a literatura galega convive coa creación en castelán e non é precisamente o eido no que a nosa lingua está mais ameazada.

Cando eu era cativo esa situación lingua dominante/lingua asoballada era tan brutal que mesmo eu, sendo un neno, decateime. Estou afeito a escoitalas dúas dende ben pequeno. Fun arrolado en galego, porque a casa era un territorio doméstico e non social. Escoitei falar galego nas casas e castelán nas rúas. Na miña propia casa escoitábase mais o castelán porque os meus pais naceron e foron escolarizados na posguerra. Unha mágoa que a educación se use precisamente para impoñer unha língua e relegar á outra. Pero as miñas avoas falaban galego, non comigo, pero falábano.

Escoitaba a miña avoa paterna falalo coa súa nai, irmás, tías,… fora do círculo familiar xa era máis difícil que o falara. No mercado e nas tendas, e coas veciñas falaba en castelán. Só en círculos de confianza i entornos domésticos falaba a que claramente é a súa língua principal. Co meu avó sempre fala en castelán, porque el é fillo de orfo (xaquelogo educado na inclusa en castelán) e unha nai dunha aldea de Guitiriz, que vinculaba o galego ás penurias da vida do campo, e sempre preferiu vivir no centro da cidade e falar castelán, que marcaba un cambio, era un xeito de distanciarse do pasado. Por suposto que eu dixera algo en galego era impensable, e que eu dixera avoíña era unha boa causa para que a miña avoa me rifase e dixera: “Non me chames avoíña” alporizada. Canto máis mo dicía, máis insistía eu en usar esa palabra con esa teima infantil por amolar aos adultos. Sobre todo cando un atopaba as súas normas incompresíbeis.

A miña outra avoa era ourensá, dunha aldea de Allariz. Mesmo falando castelán tiña un acento fortísimo que a mín gustabame moito. A súa frase comodín era “Non fagas perrerías” (ainda que eu non dera pé) e a mín encantábame como soaba ese perrerías. Penso que foi o primerio e aberto que escoitei , cando aínda non sabía o que era un e aberto.  A ela vía falar en galego con veciñas.

A miña conclusión infantil non puido ser outra. O galego era unha lingua de vellas, que se falaba na casa, caseque as agachadas. Na rúa, na escola, nos traballos, falábase o castelán que era a lingua normal cando un se puña serio. Se cadra tamén era unha lingua de vellos, pero menos. O meu contacto con vellos era menor, seica no bar onda o meu avó xogaba a partida de dominó (en castelán por suposto) algún vello nun recuncho farfallaba algo en galego. Quizabes por iso resultábame máis simpática aquela lingua musical e doce que só se falaba entre xente de confianza.

Iso sí, a lingua dominada resistíase a apartarse do camiño da dominante, e palabras galegas invadían frases en castelán. Os nenos sentábamos no colo, a xente era riquiña, i en inverno prendíamos lume na lareira. Todo isto en medio de frases en castelán e considerándoo o máis normal do mundo.

Xa dixen que a pesares de escoitalo de cote, embora ninguén me falaba en galego. Agradezo o feito de telo estudiado na escola porque foi o xeito de aprendelo a afacerme a falalo. Non tiña con quen falalo, pero podía falalo. Na escola as máis das asignaturas eran en castelán agás (lóxicamente) a asignatura de galego e as ciencias sociais. Unha norma non escrita dicía que a historia e a xeografía podíanse estudar en galego. Fronte a xente que se indigna e considera unha perda de tempo, e unha hecatombe de neuronas que poderían ter un fin máis nobre, fun quen de aprender dúas linguas estranxeiras a maiores do galego e o castelán.

E fronte a quen fala de imposición teño unha anécdota boísima de 5º de E.X.B. Naquel ano tiñamos un compañeiro de Albacete que estaba exento de galego i estudaba sociais en castelán. Lembro que a tapa do seu libro era dunha cor diferente. A mín (que sempre fun un contracorrente) lembro que dábame envexa aquel libro de cor diferente. A pesares de estar exento da clase de galego o rapaz estaba presente na aula. Un día o profesor fixo unha pregunta (coido que sobre unha forma verbal) e todos calamos ollando ao chan. De súpeto el ergueu a man e dixo a resposta axeitada. Todos estabamos abraiados, e mesmo o profesor dixo que tíñanos que dar vergoña que sendo nós galegos prestase máis atención o rapaz exento da materia.

No bacharelato tiven a sorte de dar con profesores de galego apaixoados na materia e cun nivel de esixencia alto. Non deixaban que se tratase ao galego como unha asignatura de recheo, mesmo era difícil de aprobar. Grazas a iso teño o nivel de galego que teño (mellorable seguro, pero decente).  Por suposto que as únicas materias en galego eran o propio galego e literatura galega en terceiro de B.U.P. En C.O.U puxéronmo difícil porque para escoller Literatura galega tiña que deixar de lado Historia da Arte (a miña paixón), e decidín ca literatura galega había estudiala por min mesmo.

Despóis, na universidade (estudiei dereito na Universidade Da Coruña) de 25 asignaturas só dúas foron en galego: Dereito Administrativo I e II. O profesor daba a clase en galego pero tiña modelos de exame en ambalas dúas linguas e podías presentarte en calquera delas. Nas outras 23 nengún profesor daba modelo de exame en galego e non penso que a ninguén se lle pasara pola cabeza redactar o examen na nosa lingua. O profesor das materias excepcionais, por certo, era Carlos Aymerich.

A situación mudou dende que eu era cativo. A aceptación social do galego é maior, o seu uso segue a ser máis rural ca urbano, pero falalo xa non supón desprestixio social ou o risco de ser chamado marulo ou ignorante (bo, nos máis dos casos). Mais ainda segue a haber eidos reservados ao castelán e vedados ao galego. Curiosamente nos derradeiros anos, algúns avances que se fixeran parecen ameazados por unha xeración máis nova de políticos que cun sorriso e un galego de “círculo íntimo” están a facer moito dano. Xente que canta “Os pinos” o 17 de maio e garda ese momento de intenso galeguismo ata o ano vindeiro. Xa sabedes, unha vez ao ano… Ben iso no millor dos casos que ainda lembro certa ministra con cara de noxo nunha entrega de medallas Castelao, i é que non sei que ten o poema de Pondal que tanta facilidade ten para acadar que algún poña cara de poker cando o escoita, ¿verdade Mariano?

A pesares desta situación aínda hai quen ve ameazado o castelán e fai públicas declaracións de desprezo ao galego. E recentemente, cando o bipartito tentou levar á práctica unha lei aprobada en tempos de Fraga, e gardada nun caixón, adoptaron a posición de vitimas e puxeron a lapela de minoría perseguida. Vímolo a semana pasada no caso do galés, e vémolo con respecto ás linguas vernáculas de España. Hai quen dí que estudalas é unha perda de tempo. Que se conformen con sobrevivir no eido doméstico e familiar como toda a vida, e deixen os eidos serios para as linguas serias.

Pero esa mesma trampa vólvese contra eles. Porque como vas desprezar a lingua que te arrolou e na que as vellas que te bicaban de cativo dicían “deixa ao neno”? Para min a palabra regazo apareceu moitos anos despóis, lendo literatura. Porque eu toda a miña vida sentara en colos. Sigamos polo camiño de non sentir vergoña por falar a nosa lingua propia en todos os eidos, especialmente nos serios. Arrolemos en galego, pero tamén leamos, vexamos películas e documentais, fagamos escrituras públicas en galego, … Unha lingua non morre namentres se fale. Respectemos todas as opinións, pero fagamos que tamén se respete a nosa. Porque eu non creo nas Glorias Lago, pero habelas, hainas.

A terra do dragón vermello

Os galegos identificámonos dun xeito doado cos nosos curmáns celtas de Irlanda. Quizabes un chisco menos, pero tamén simpatizamos cos nosos máis lonxanos parentes con saia de Escocia. Mais, a pesares das bandeiras galesas nos pubs enxebres, a relación con Gales  xa non a vemos tan clara. Ollo, que é a miña percepción e podo trabucarme.

Embora os paralelismos entre as nosas terras son meirandes do que nun principio poida semellar. No xeográfico son dúas rexións periféricas integradas nun veciño máis poderoso, con quen a natureza fixa unha fronteira natural, alén do político. No xeolóxico, dous territorios telúricos, profundamente vencellados á pedra (un dos misterios de Stonehenge é como fixeron para mover esesbloques centos de kilómetros dende Gales). As duas teñen lendas que xorden da súa espiritualidade animista, con donas enfeitizadas nas fontes, feiticeiras  e ciudades asolagadas. No antropolóxico as mulleres galesas tocan cun sombreiro alto, máis ancho na base que no tope que engalanan cunha fita. A cor desa fita indica se a muller é solteira ou casada, o mesmo ca fita que cingue os tocados de encaixe das mulleres de Bergantiños. E podería seguir.

Un dos meus mellores amigos aquí é galés, e ademáis presume de selo. Pode parecer natural pero coñezo outro galés, que vive en Londres, que non atura a súa orixe, e sinte unha profunda vergoña das súas raíces. Recentemente, falando co meu amigo durante un xantar xordeu a posibilidade de ir visitar Gales e as Marcas galesas. Pregunteille si fala alo menos algo da língua e díxome bos días e boas noites nun idioma de sonoridade rotunda e fermosa. Inquirín se sabía dicir algo máis, e a súa resposta foi negativa. Daquela pregunteille se alguén da súa familia era quen de falalo e díxome que o seu pai. A vindeira pregunta parecíame lóxica, e preguntei se falaba en galés co seu pai. A resposta foi categórica “de ningún xeito, o meu pai considerávaa unha lingua morta e falala unha perda de tempo”. De contado contoume como o seu pai culpaba a perda de tempo de tela aprendido na escola cando en troques puidera ter estudiado unha lingua estranxeira moito máis útil. Eu díxenlle que una cousa non quita a outra e que é perfetamente posible aprender unha lingua vernácula e outra estranxeira sen merma das capacidades cognitivas. El respostou que non o cría así, e laiouse de que os rapaces galeses teñan que estudar unha lingua que non ten nengún uso, en troques de estudiar chinés ou español. Novamente repuxen que non é algo excluinte, e púxenlle de exemplo que eu aprendín as dúas linguas oficiais na Galiza, e ademáis falo inglés e francés. Segundo el, o meu caso é excepcional e non vale como exemplo.

Como parapetouse no seu argumento, eu preguntei se podía defender a súa teoría baseándoa en cifras ou estatísticas que demostrasen claramente, por exemplo, que os rapaces ingleses que non estudan unha lingua vernácula, teñen maiores taxas de éxito á hora de aprender unha lingua estranxeira. El deulle á volta a miña pregunta e díxome si eu podía demostrar o contrario. Entón pregunteille cal era a alternativa que propuña para non deixar que o galés devise en língua morta. Dixo que estudiala como materia extraescolar. Como eu salientei a importancia de que as línguas sigan a ter falantes, e de que a normalización dunha lingua pasa por estudala na escola, e as dificultades que a súa perspectiva puña á supervivencia da língua dos seus devanceiros, a súa resposta foi, que non ve preciso que sobreviva xa que teñen unha lingua común, que é o inglés.

Xa apareceu a lingua común, pensei. Nese momento interviu o terceiro no xantar, un amigo chinés de Hong Kong que fala cantonés, e dixo que por esa lóxica en Hong Kong deberían de abandoar a súa lingua para pasar a falar o maioritario mandarín. E que, de feito, moita xente apresurou a estudar mandarín no momento en que Hong Kong voltou a formar parte de China. Eu dixen que ao falar de lingua común soaba como se o galés fora unha especie de invento dalgúns galeses para diferenciarse, e ao mesmo tempo amolar aos ingleses, cando a realidade é que a súa lingua existía i era falada moito antes de que por razón políticas o inglés se comezara falar na terra.

Como podedes imaxinar, a pesares dos meus argumentos, non conseguín mudar a opinión do meu amigo. Pero esa conversa levoume a matinar que  bilingüismo e diglosia son desgrazadamente fenómenos universáis i extendidos. Cantas voltas non temos escoitado argumentos semellantes, e a língua dominante adopta o papel de vítima en canto se comezan adoptar medidas claras para a protección e promoción dunha lingua nunha situación máis vulnerable?

Gales disfrutou dunha certa indepencia política no período medieval, con gobernantes autóctonos que tiñan o título de príncipes de Gales, e detentaban o poder nese territorio. O máis coñecido e prestixioso entre estes príncipes foi Llywelyn “o grande”. Un descendente seu foi o derradeiro príncipe de Gales denantes da conquista inglesa, Llywelyn “O derradeiro”. Eduardo I de Inglaterra foi o artífice de que deixase de ser un territorio veciño sometido a certa influencia inglesa, para convertir de facto e de iure a Gales en parte da coroa inglesa. Despois da conquista militar, para perpetuar o poder inglés, como os galeses viñan dunha tradición secular de gobernantes de seu, serviu dunha andrómena para vencellar o título de príncipe de Gales á coroa de Inglaterra. Aparentemente prometeu aos notables galeses un príncipe nado en Gales e que falara a súa língua. De contado presentoulles ao seu fillo i herdeiro, Edward, que nacera no galés Castelo de Caernarvon e coñecido como Edward of Caernarvon. A anécdota semella ser apócrifa pois non aparece recollida ata o século XVI, pero como din os italianos “se non è vero…”.

Dende ese momento Gales queda integrado nas estructuras políticas inglesas, pero aínda mantén unha nobleza influinte que é mecenas dos poetas i escritores en lingua vernácula. Poderiamos pensar que poden tomar unha certa vinganza cando unha familia galesa acada a coroa inglesa, os Tudor. Owen Tudor era un nobre galés que casou coa viuva de Henrique V, Catarina de Valois, e o fillo más vello dos que tiveron, Edmund Tudor, casa coa máis rica herdeira de Inglaterra, Margaret Beaufort, que ademáis aporta dereitos dinásticos á coroa pola rama Lencastre, como descendente por via ilexítima do Duque de Lencastre (vello coñecido dos galegos, pero xa falaremos del noutro momento). O fillo de Edmund e Margaret é Henrique VII, o pai de Henrique VIII. Curiosamente é precisamente un monarca da dinastía Tudor o que elimina os derradeiros vestixios das institucións políticas galesas. Entre 1535 e 1542 o bisneto de Owen Tudor, Henrique VIII, promulga as Union Acts onde disólvense as institucións galesas e hai mención expresa á lingua, ao considerar unha aldraxe e un desafío a coroa o seu uso, que só persoas rudas e ignorantes insistían en manter, para diferenciarse dos outros súbditos do seu reino.

Xa que logo, é por esa mesma época que aparece o derradeiro libro escrito en lingua galesa Yn y llyvyr hwnn (Neste libro) en 1546, que é ao mesmo tempo o primeiro impreso en galés. Non hai máis testimonios escritos de importancia ata o século XIX, onde un grupo de poetas que se autodenominan bardos tentan resucitar o prestixio da vella poesía medieval galesa.

Podería alongarme máis, pero desta volta coido que xa o fixen dabondo. A que esta historia, dunha terra teoricamente distante, resúltanos sorprendentemente familiar?

Aboiando nas ondas

Boas, e grazas pola curiosidade de ler as miñas liñas na blogosfera. Este blog chámase así por unha expresión que o meu avó usaba moito, e que a miña nai (a súa filla) usa e aplica de cote na vida. Estamos en tempos escuros, onde a Crise xustifica todo tipo de abusos que hai anos terían sido obxecto de indignación e escándalo, e agora só xeran resignación e pasividade. Por iso hai que por a proa ao vento e resistir, agardando a que a treboada remate e a nosa dorna siga a flote.

Agora mesmo o feito de escribir en galego é caseque heroico, porque as axudas públicas á creación literaria en galego son tan mínimas que son caseque nulas. Mesmo un responsable de Cultura da Xunta tivo o cinismo de dicir que as editoriais terán que publicar só aquilo que sexa rendible. Afortunadamente hai autores galegos con talento dabondo para ter tirón de vendas como Manuel Rivas, Alfredo Conde, Diego Ameixeiras, Marina Mayoral, etc. O que é unha mágoa é que isa literatura máis minoritaria como poida ser a poesía ou o conto teña que quedar relegado a non publicación ou a publicación en pequenas editoriais que poñen a calidade por diante das vendas. Unha mágoa que o diñeiro dos impostos que pagan os galegos apenas apoie a creación na lingua propia de Galiza, e que sexa diñeiro privado quen manteña en pé o que é un dos meirandes valores culturais que ten a nosa terra, a súa literatura.

Son un galego que leva pouco máis dun mes vivindo no Reino Unido. Xa vivín aquí hai once anos, e quedei tan marcado pola experiencia que aquí estou de volta, despois de pasar todo ese tempo a vivir en Madrid. Dende a miña mocidade sentín o anceio de escribir, e de facelo en galego. De feito comecei a simultanear o castelán co galego nos meus escritos, ainda que a porcentaxe era de 2/3 do que escribía en galego e só 1/3 en castelán. Daquela fixen o que se supón que tes que facer cando queres ser escritor, e presenteime a varios consursos. Non acadei nada neles, e acabei canso do sistema,  e decidín seguín a escribir coa idea de presentarllo directamente a un editor e convencelo coa calidade.

Aos 18 anos comecei unha serie de relatos nas que decateime do valor da nosa lingua. Moitos deles non están ambientados na Galiza. As súas historias pasan noutras terras, e mesmo noutros tempos. Dese xeito decateime de que o galego non vale só para escribir sobre Cospeito, senon que Viena, Capri ou Marte poden ser descritas en galego sen perder nada de interese e autenticidade. De feito así é como decidín pasarme ao galego ao 100%. O xeito que teño de probar a calidade do que escribo é lelo en voz alta. A sonoridade da nosa lingua, a sua fluidez e música de seu, fixeron a miña elección clara. Non por un tema político, senon estético. O que a súa beleza aporta a un texto non é doado de atopar.

No derradeiro ano a miña vida foi moi intensa, e a ratos complicada, e xaquelogo

non lle puiden adicar á miña vocación todo o tempo que quixera. Agora, con un pouco máis de tempo decidín retomar o traballo e reflexalo neste blog sobre a escritura en galego en primeira persoa. Tentarei semanalmente falar das nosas letras e compartir opinións sobre o tema.

Espero contar convosco e as vosas opinión para seguir adiante, e poñer contribuir nas miñas modestas posibilidades á pervivencia i evolución do legado que os nosos devanceiros nos deixaron para que o mantivesemos e enriquecemos para pasarllo as xeracións que nos sigan.