Mininhas da Corunha

O gran bardo, Pondal, dixo nun dos seus poemas o que segue:

Miniñas da Cruña,
d' amabre despejo,
de falas graciosas
e pasos ligeiros,
deixá de Castilla
os duros acentos:
falade, miniñas,
falade gallego.

Desgrazadamente é un tópico moi extendido a pouca ou nula galeguidade da Corunha, mesmo un certo antigaleguismo. Levo loitando contra isa falta á verdade dende cativo. Son corunhés e sinto moi fachendoso de selo. Ollo, non quero dicir que sexa mellor ou peor por ter nacido nesta cidade. Sinxelamente forma parte da minha identidade, e gústame. É verdade que dos sete pecados capitais a minha cidade (ou máis ben os seus cidadáns) pecan (ou pecamos) de soberbia. Certo que ás veces dun xeito sobrado en exceso, e ollando por riba do ombreiro a xente doutras terras.

Certo que o tópico de pouco galega espállano primeiro, e denantes que ninguén, moitas persoas da cidade. Hai pouco Rafa Cuiña puña un post no Facebook abraiado de que unha muller dixera en V televisión que na Corunha falar galego considerábase propio de xente da aldea. Faime graza a facilidade coa que certa xente institúe en portavoz de todo un colectivo, e falan sen complexos en nome de toda unha cidade. Pareceme un atrevemento cando o fan os políticos, que dalgún xeito estarían lexitimados polos seus votos. Pero cando alguén totalmente anónimo decide falar en nome dun colectivo xa me parece a repanocha. O malo é cando hai quen recolle esa luva e da por certa a afirmación. Un dos comentarios a ese post aseguraba tranquilamente que nas cidades falase pouco galego, sobre todo na Corunha.

Gustaríame que quen pon á minha cidade de primeira na lista aporte porcentaxes que amosen claramente que noutras cidades fálase aínda que sexa un chisco máis de galego. Recentemente un estudio amosaba claramente que o nivel máis baixo de falantes de galego estaba nas cidades de Ferrol, A Corunha e Vigo. Pero non salientaba ningunha delas por riba das outras. O curioso é que a pesares diso Vigo é percibida como unha cidade galeguista (cos mesmos niveis de falantes que ten Corunha) namentres que Corunha é percibida como unha cidade espanholista. Ollo, que  non quero entrar en polémicas entre cidades i escollo Vigo precisamente pola distinta sona, que ten a pesares de compartir isa característica coa eterna rival. Tenho un grande respeto pola cidade olívica, e coido que un dos grandes problemas da nosa benquerida terra é precisamente o dos localismos exacerbados que non levan a nengures. Podo entender unha sana competencia que leve a sacar o mellor de cada cidade, pero non a unha xenreira destrutiva.

Entendo que todo isto ben sobre todo do franquismo, onde devandito cabeza do réxime vinha pasar os veráns perto da Corunha, no Pazo de Meirás. A pegada que deixou na percepción da cidade perdura ata hoxe, e un exemplo moi absurdo diso foi a negativa de Javier Clemente a ir praticar golf no campo de golf da Corunha coa excusa de que Franco xogara alí de cote. A pregunta é, ¿Señor Clemente fai vostede o mesmo co campo de golf donostiarra onde tamén veraneaba e sen dúbida xogaba ao golf?

Por suposto que non vou negar a dura realidade de que nas cidades meirandes de Galiza falase moito máis castelán que galego. Por moitas razóns. Presenza de foráneos que non falan a lingua, cousas do éxodo rural onde moita xente asimilaba o galego á dura vida na aldea, a diglosia, a autoxenreira, en definitiva. Innegabel que iso é así. Ogallá A Corunha fose a gran excepción, pero isa é a realidade doutras cidades galegas, guste ou non. Leve quen leve a sona.

Pero a minha cidade tamén é a cidade da Cova céltiga, e quen queira ver sobranceiros personaxes da nosa cultura que non están no Panteón de Galegos ilustres, ten que pasar por San Amaro onde (entre outros) atopará os restos de Pondal, Curros e Murguía. Pondal e Curros pediron expresamente ser enterrados na cidade. O monumento a Curros (que estaba destinado a ser o seu túmulo) é obra do escultor Asorey, e o seu cortexo funerario ata o cemiterio corunhés foi  seguido por centos de persoas. O mesmo Curros dixo:

Ouh meiga cidá da Cruña

 cidá da Torre herculina

De xeracións recordo

máis fortes q'as d'hoxe en día

Cidade na que tamén viviu Rosalía varios anos. Que salientou no tempo das irmandades da fala e foi unha cidade sobranceira nos primeiros movementos galeguistas, especialmente no século XIX porque non imos negar o papel que no século XX desenrolaron primeiro Ourense como foco da Xeración Nós, e logo Vigo nos tempos das primeiras editoriais en galego cun residente tan importante como era Don Álvaro Cunqueiro.

Levo toda a vida defendendo a miha cidade de prexuizos que salientan só unha parte da realidade, i esquecen as profundas raíces galegas da terra que gobernaba Breogán, e dende a que unha manhá sen néboa os celtas descubriron Irlanda. Porque precisamente a orixe da torre de Hércules foi un dos debates máis interesantes do noso Rexurdimento, inspirando mesmo un poema satírico de Francisco Añón dicindo que non a construiran nen os celtas, nen os romanos, nen gregos nen fenicios, fora construida…polos canteiros!

Na excursión de fin de curto de 8º de E.X.B. (fin da primaria daquela) fun cos meus companheiros de Franciscanos a Toledo, Madrid e Salamanca. En Madrid estivemos un par de noites nunha pensión da rúa do Príncipe, perto da Praza de Santa Ana. Non sei si foi a primeira ou a segunda noite, outro colexio galego (da Marinha) aloxouse na pensión. Non lembro ben si eran de Ribadeo ou Viveiro, pero cando fun á habitación duns companheiros un deles estaba un pouco abraiado porque vinhan de dicirlle, cando falando con eles dixo que eramos da Corunha, que na nosa cidade non sabiamos falar galego. Saín inmediatamente á fiestra a chamalos de todo en galego. O curioso é que aos cinco minutos veu o seguridade da pensión é díxome: Mira rapaz, eu non tenho nada contra ti, pero si volto escoitar a túa voz berrando polo patio dormes na rúa.

Non tiven outro remedio que calar, pero non foi a única vez. En campamentos, excursións,... mesmo fora de Galiza dicir que vinha de onde vinha cambiaba caras e actitudes de xente, o cal paréceme moi inxusto.

O meu avó materno era da Corunha ao cento por cento. Dunha familia do Martinete, xunto a Mesoiro e perto de San Vicente de Elvinha, no antigo concello de Oza. O seu pai era de Vilaboa no concello de Culleredo. E o meu avó falaba só en galego. A minha nai é corunhesa,  nada e criada na nosa común cidade (filla de nai ourensá, do fermosísimo concello de Allariz) e pensa en galego, que tamén usa de cote. A minha avoa paterna é de San Xosé, entre Meicende e o Ventorrillo, e a súa língua é claramente o galego.

Rosalía de Castro no seu prólogo de Cantares Gallegos agradecía á escritora Fernán Caballero que se desmarcara nos seus escritos dos topicazos que outros escritores esaxeraban dando mala fama á Galiza e os seus habitantes. Eu agradezo que a xente denantes de caer en xeralizacións absurdas asuma que na Corunha hai galegofalantes fachendosos da súa língua e cultura. Que a cidade tivo moito peso no rexurdimento, e que deu moitas das figuras sobranceiras da nosa cultura.

Entendo que moitas veces son os propios habitantes da cidade os que dan isa imaxe. Entendo que o Vazquismo fixo moito dano niste sentido. Pero non deixen que ninguén fale en nome dun colectivo de casaque 250.000 persoas, con distintas circunstancias e ideas. Moitos deles profundamente galeguistas, e profundamente corunheses.