Palabras máxicas

Sen ter espirito de hipster, tenho que reconhecer que as veces danme preguiza certos fenómenos de masas. Por exemplo, canto máis me recomendan Xogo de tronos, menos interese sinto pola serie. O certo é que os retrincos que tenho visto non me seducen. Son seguidor de series con moito éxito (como Homeland), pero reconhezo ter o meu punto rebelde con aquelo que se supón, ten que gustar a todo o mundo.

Iso pasoume nun principio coa saga de Harry Potter. Aínda lembro como a publicidade da primeira película, xoguetes e merchandising asociados a ela foi insufrible. Eu daquela tinha 24 anos,e non me chamaba a atención en absoluto aquel produto tan claramente dirixido a rapaces. Non fun vela ao cinema, e non me quedou intención mesmo de vela na casa, pero nunha visita a uns amigos en Brighton puxerona, vina e non me pareceu tan mal. Eu estaba a vivir en Londres por aquel tempo, e lembro como algo chamou a minha atención. Nun pub (perto de Tottenham Court Road) onde iamos moitas veces despois de traballar, vin unha vez sentado na barra, disfrutando da súa pinta, a un home de non menos de 50 anos. Cunha aparencia nada nerd e un bulldog sentado aos seus pes, o típico inglés da súa idade. Na súa man un dos libros da saga de Harry Potter (en edición para adultos).  Esa exótica imaxe doume para matinar, pero a cousa quedou aí.

A segunda película comezou espertar certo interese, e a terceira (dirixida por Alfonso Cuarón e considerada por moitos a mellor das oito) incrementou ese interese. Ata que unha entusiasta compañeira de traballo que tiven en Tres Cantos (perto de Madrid) preguntoume se ía con ela ver a cuarta película. Dixen que si, e aí xa non houbo marcha atrás. O intrigante final da mesma fixo que lle pedira o quinto e sexto libros.

Cando estaba a piques de rematar o quinto, o libro caeu do meu peto a unha pucharca xusto diante do portal onde vivía entón. O libro quedou emporcado de lama, e decidín comprarlle un novo á minha companheira. Por accidente convertín en propietario dun dos libros. Unha vez lidos o quinto e sexto, quedaba agardar polo séptimo. E tiven que ser paciente caseque dous anos. Mantendo un ollo  na páxina-blog onde J.K. Rowling ía dando pistas sobre cousas que ían pasar no libro. Lendo foros de lectores con teorías (máis ou menos acertadas) de posibles acontecementos.

Os libros saían primeiro en inglés, e unha vez publicados na lingua de Shakespeare, podían traducirse. Porque non querían que a través das traduccións se filtrase algún detalle. De todos os xeitos eu lino en inglés en canto estivo disponhible. Remateino en menos dunha semana, e ao pechar as cubertas despois de ver a famosa última palabra (scar), entendín por que a autora chorara e sentira orfa ao rematar de escribilo.

Aparte de todas as críticas de grupos ultra cristiáns que atacaban a idealización dun mundo máxico poboado por bruxas boas, os principais argumentos en contra centraron no estilo e talento literario da autora. Persoalmente eu atopo esas críticas inexactas e moi snobs. O estilo adapta ao carácter da obra, que soubo cativar tanto a rapaces como a adultos. E acada algo tan difícil como normalizar e facer crible ese universo máxico de vasoiras voadoras, paralelo ao noso aburrido e prosaico mundo.

O contexto dese mundo paralelo é desenrolado ata o mínimo detalle, e os nomes das máis das personaxes é brillante. Que a profesora de adivinhación se chame Sybill, e sexa neta dunha famosa adivinha chamada Cassandra, é simplemente xenial. Hai moitos casos semellantes, tales como que o nome da intelixente profesora McGonagall sexa Minerva, ou o lobishome bó, amigo dos pais de Harry se chame Remus Lupin.

O talento desa muller en paro que concibiu a historia no retraso dun tren a Manchester fíxoa millonaria, e hai xente que non atura o éxito alleo. Sobre todo porque hoxe en día vivir da literatura non é doado. E moito menos facer unha fortuna con elo.

O primerio libro da autora fora da saga, a novela The casual vacancy,  foi duramente atacada porque non tinha o aquel especial dos sete anteriores da escritora. Pero non podes agardar maxia na loita por unha praza de funcionario nun pequno concello. Ainda que sí moita da ironía que fai que pasaxes da famosa saga sexan particularmente divertidos, en medio de momentos no que o argumento é sombrío e desacougante.

A pesares de ser unha autora que claramente xera riqueza para as editoriais J.K. Rowling sentía que estas levan a mellor parte do pastel, e tivo a feliz idea de crear unha páxina web chamada Pottermore dende onde vende versións revisadas e ampliadas dos libros, e vai soltando pequenas perlas completando certos aspectos da historia e dando ideas do que aconteceu máis tarde aos protagonistas. 

Afortunadamente hai tradución ao galego, e unha autora de innegable calidade literaria como é Marilar Aleixandre traduciu o primeiro libro “Harry Potter e a pedra filosofal”. Iso da a idea de que non se trata dun fato de libros escritos de calquera xeito, cun estilo infantil. De feito eses libros tenhen ganhado moitos rapaces para a causa da lectura.

Ponho o meu propio exemplo de escéptico convertido, para aqueles que aínda sinten tedio ao pensar nos 7 libros que a autora ideou nun tren, comezou a escribir en cafés de Edimburgo e rematou no Hotel Balmoral de Princess Street, na capital escocesa.

Como dí o sabio Albus Dumbledore na súa derradeira aparición. A xente esquece de cote o máxico poder das palabras. 

Johnny "O Irlandés"

Cando comecei este blog dixen ser un escritor en galego, pero polo de agora non tinha amosado o meu trabalho. Velaí vai o meu primeiro conto que foi publicado. Apareceu no número 8 da revista Madrygal de estudos galegos, correspondente ao ano 2005. Publicación que sae anualmente do Departamento de linguas románicas da Universidade Complutense (da que son fachendoso licenciado). A revista publicou outro dos meus contos anos despois. Este material, aparte de ter sido publicado, está rexistrado no rexistro da propiedade intelectual. Velaí vai o conto. Espero que vos guste. 

          JOHNNY “O IRLANDÉS”

Era irónico que alguén como Johnny vivira nunha cidade como Ferrol, ateigada de militares, que non aturan a xente coma el. Un individuo lacazán, desaseado, ácrata e violento. Dominado por unha violencia erma e gratuíta. De todos os xeitos, a pesar de ser moi soberbio e despreciativo con aqueles que non eran como el, tamén era moi sociable e afectuoso, mesmo querido. O que entraba na súa tasca sabía o que había. Mal viño e peor comida, mais tamén putas.

Gustáballe contar a súa vida, sobre todo a rapaces, máis impresionables ca xente da súa idade. Sentía moi fachendoso da súa existencia excesiva e vulgar, cun forte cheiro a brutalidade. Cando alguén novo facíase parroquiano do seu local gustáballe invitalo a beber, e cando os seus folgos fedían a viño máis do habitual, comezaba a súa historia, mesturándoa con xordas gargalladas onde amosaba as súas enxivas espidas.

Johnny era, entre moitas outras cousas, irlandés. Alí comezaba a súa historia, de sancristán nunha pequena igrexa nun pobo. Iso facíalle moita gracia, suliñaba moito o de sancristán, como se aínda o fose. Como se todos os sancristás fosen como el.

-Eran tempos de fame, e neses tempos axuda moito estar preto dun cura.-Voltaba rir a gargalladas.

-Daquela morreran moitos e os cemiterios practicamente reducíanse a foxas comúns. Como sancristán tocábame a tarefa de tocar as campás nos enterros.

Pero os ricos non sofren tanto as fames, se cadra perden cartos, mais seguen a vivir sobradamente. Un vendedor de cabalos casaba á súa filla cun bo partido dun condado veciño e celebraba a voda na igrexa onde eu era sancristán. Fora un matrimonio moi importante, porque só o traxe da noiva, feito de encaixe do país, aliviara a fame de varias familias. O pai da noiva ademais ía repartir parte do convite cos famentos aldeáns da bisbarra. Era unha data alegre en medio de tanta miseria.

Mesmo eu estaba convidado ao gran banquete. Xa dixen que neses tempos estar preto dun cura é de moita utilidade.-O sorriso e as porcas enxivas voltaban aparecer.

-Pero un pequeno incidente veu estragar a festa porque, rematada a cerimonia, ao tocar as campás, levado polo costume, toquei a morto no canto de campás de voda. Os que estaban no adro e arredor da igrexa, pasada a sorpresa e comprendida a situación comezaron berrar. Os que estaban dentro non tardaron en saír e unirse aos berros de indignación, ameazas e insultos. Pensaron que dese xeito botaba unha maldición sobre a parella.-

Johnny bebeu un grolo reflexivo, algo pasmado o ollar e unha expresión divertida nos beizos.

-A noiva, lonxe de chorar, era a que máis berraba. É moi curioso ver como unha nube de encaixe xura como un animal sen educación.

Non tiña moi boa pinta aquilo, e mesmo cando toquei campás de voda, semellou empeorar. Así que, como tiña moi claras as miñas perspectivas, saltei dende o teito da igrexa a un cabalo dos que había por alí. Piquei esporas e desaparecín terra adiante, entre as fragas, cos seus berros enfriando a miña caluga.

Tiña claro que había que fuxir, non só do pobo, tamén do país. Así que fun cara ao mar e subín a un barco que ía ata Cornualla. Baixeime nun pequeno porto e de alí fun á cidade de Exeter.

Naquel pais non había tanta fame, aínda que si os mesmos vicios. Sempre tiven claro que tratar con putas é moi beneficioso para un home. A desprezativa sociedade prívaas do mínimo que concede a unha muller, o respecto que lle debe un home. Deste xeito quedan desamparadas fronte aos cabróns que as ameazan, chulean e violan.-

Johnny era quen de facer todo iso, non era o típico violento covarde. Era peor, un violento temerario.

-Aquel rendible negocio dábame para unha boa vida. Mais axiña, cando cheguei ao máximo que podería acadar, atopei ese teito baixo. Abondo, pero eu prefería que sobrara.

Daquela mudei para Brighton, onde as perspectivas eran moito máis atractivas. Collín as dúas rapazas máis prometedoras do vello negocio para comezar o novo.

Alí non foi complicado recrutar máis rapazas, e alugar un local. As miñas putas atraían unha clientela moi boa. Os vellos fidalgos devecían por aquelas campesiñas, desaseadas e brutas. Os burgueses preferían as refinadas rapazas de Hélène Brandt, que recibía nunha elegante mansión cun templete de aire chinés no xardín. Eu non disfrazaba nen ennobrecía o asunto.-

Gustáballe lembrar a aqueles linaxudos bébedos e burlados polas súas putas. Especialmente aquel día en que Alistair Cowes, que tiña os nomes de tódolos apóstolos e os apelidos de tódolos duques, revolcouse na lama porque Johnny non o deixou pasar.

-Pagas moi mal, Alistair, para o que pides. Gasta menos en cervexa, ou dille a túa nai que che dea máis.-díxenlle.-As rapazas riron como pegas ollando polas fiestras do prostíbulo ao fillo de lady Vinegar, coa súa roupa de dandi, emporcada coa lama do camiño. Alistair choraba, quizabes agardando a que milady Cowes o fora recoller e o agarimase.

Estiven enredando con el un pedazo, era demasiado doado e divertido, aínda que logo cansamos do patético vicioso, e entramos facer cousas máis productivas.

O rapaz seguiu choromicando e retorcéndose no chan entre a lama i excrementos de bestas. Estivo alí ata que un parceiro de Lady Vinegar recoñeceu a aquel proxecto de home e levouno onda súa nai. Pasámolo moi ben, pero pagámolo caro tamén.

A tal Lady Vinegar estaba moi ben relacionada.-Johnny voltou rir.

-A Lady Cowes non lle gustaba nada que lle chamasen Lady Vinegar. Pero todos facíano no lugar, as súas costas por suposto, pero ela sabíao.

Chamábanlle así pola súa linaxe antiquísima, aínda que tamén pola súa pel insanamente branca. Diríase que bebía vinagre. Tamén o seu carácter facía honor ao alcume.

Aquela vella fría conseguiu que me pecharan o local. Eu fun ao cárcere e as rapazas a un centro de caridade, deses que poñen as mulleres para que os seus homes non teñan putas coas que foder.

No cárcere non estiven moito de tódolos xeitos.-dixo Johnny despois dunha pausa mesta digno do borracho que era-. Así que cando me soltaron collín un barco en Plymouth e cheguei ata eiquí.

-Sempre fuxindo, Johnny.-

-Sempre, mais non me arrepinto, porque eu fuxo cara adiante. Avanzo, melloro. Xa ves, rapaz, comecei entre curas e rematei entre putas. ¿Non foi ese un bo avance?.-

http://revistas.ucm.es/index.php/MADR/article/view/MADR0505110161A

A bravura de Flora MacDonald

Hai un ano, neste Blog, falaba das similitudes entre Galiza e Gales. A pouco máis dunha semana do referendum que pode cambiar a historia de Escocia, imos explorar aqueles aspectos que abeiran a Galiza e a antiga Caledonia.

Obviamente a meirande similitude é a gaita. Recentemente, Carlos Núñez comparaba nunha entrevista as gaitas escocesa, irlandesa e galega. Segundo el, a escocesa é unha gaita de guerra, a galega unha gaita de festa. Imos ver por que a gaita escocesa é tan guerreira.

Os belicosos caledonios lograron resistir a potente Roma. Aínda que a parte meridional do país recibiu unha certa influencia romana, no século II da nosa era o imperio construiu un muro para mantelos lonxe das súas posesións en terras británicas. Á caída do poder román o reino dos pictos consolida na meirande parte do territorio actual de Escocia. Cunha forte influencia gaélica na cultura, que levou a falar dunha hipotética invasión irlandesa. A medida que as sucesivas invasións da illa traen primeiro saxóns, logo vikingos e finalmente normandos, o reino de Escocia vaise definindo en oposición ao cada vez máis poderoso vecinho do sur, Inglaterra. A súa eterna némesis.

A primeira ameaza seria para a independencia escocesa xorde co mesmo rei inglés que anexionou Gales, cunha mestura de invasión militar e andrómenas políticas. Estou a falar de Eduardo I (vello conhecido desde Blog), que aproveitou a extinción da linha principal na casa real escocesa para mediar na designación daquel nobre escocés que tivera  mellor dereito á coroa. Daquel tempo proven a lenda do heroe escocés William Wallace (conhecido no noso tempo pola película de Mel Gibson) que loitou para liberar a Escocia da influencia inglesa, e manter a súa independencia. Despóis dunha época de loitas internas, Robert the Bruce consigue consolidar a coroa na súa persoa,  i evitar que Escocia se convirta nun satélite de Inglaterra.

Aínda así a súa dinastía non logra pasar do seu fillo, e cando este morre o seu neto Robert II instaura a casa de Stuart (Estuardo) no trono escocés. Robert II era fillo de Marjorie, froito do segundo matrimonio de Robert the Bruce. Os Estuardo acadan estabilizar a coroa na súa dinastía, e van ollar cara a Francia como aliado natural fronte a Inglaterra. Mesmo durante a guerra dos 100 anos, soldados escoceses loitan a prol de Francia contra os exércitos ingleses no continente.

Tras séculos de tensións territoriais, nun intento de acadar a paz con Inglaterra, James IV de Escocia casa coa filla máis vella de Henrique VII de Inglaterra (e irmá de Henrique VIII) Margaret Tudor. Este matrimonio vai ter grandes consecuencias dinásticas ao cabo de dúas xeracións. Esta unión familiar non asegurou a paz, porque nunha guerra entre Inglaterra e Francia, o rei escocés apoia a Francia e perde a vida na batalla de Flodden. A súa morte deixaba un neno de 17 meses como rei. Embora James V chegou a adulto, e coa súa segunda muller, María de Guisa, foron pais da famosa María Estuardo. Refuxiada en Inglaterra, desprezando á súa poderosa curmá Sabela I, e parte dunha conspiración contra ela, a turbulenta vida de María Estuardo remata coa súa execución, e a lenda que a seguiu.

O fillo que María tivo co seu segundo marido e curmán, Lord Darnley, convertiría en James I de Inglaterra cando morreu a rainha Elizabeth sen descendencia. Finalmente Escocia e Inglaterra unidas, pacíficamente, baixo un rei da casa real de Escocia. A entrada triunfal de James na fortaleza de Berwick (na fronteira con Escocia e bastión inglés contra ataques escoceses) parecía marcar o inicio dunha etapa de paz e prosperidade. Pero a  unión demostrou non ser tan feliz. Como sucedera coa dinastía de orixe galés Tudor, non significou preeminencia nen consideración especial por Escocia.

James prometerá volver a Escocia cada 3 anos, pero fixo de Londres e Inglaterra o centro das súas tres coroas, pois convertirá tamén en rei de Irlanda. A bandeira da unión, a célebre Union Jack, ven do seu tempo. O seu fillo Carlos I será o derradeiro rei de ambalas dúas coroas que sexa coroado en Escocia. E o conflito relixioso que deriva na Guerra civil Inglesa, comeza en Escocia onde os bispos (de ideoloxía calvinista) non aceptan a imposición de usos da Igrexa de Inglaterra.

Trala restauración de Carlos II, despóis do Interregnum,  o seu irmán o Duque de York  (impopular en Inglaterra por ser abertamente católico)exerce de gobernador, e consegue ser xurado sucesor do seu irmán como rei de Escocia polo parlamento local. Como Inglaterra non parecía moi entusiasmada coa idea de telo como monarca, cabía a posibilidade de que Escocia e Inglaterra separaran, pero James é proclamado rei á morte do seu irmán. O certo é que só para perder a coroa 4 anos despóis da man do seu sobrinho e xenro Guillerme de Orange. A segunda filla de James, Ana haberá xogar un papel importante na historia do reino porque baixo o seu goberno a acta de unión de 1707 elimina o parlamento escocés (que existía dende o século XIII) i Escocia pasa a ser lexislada dende Westminster, e gobernada dende Londres. Os escoceses viron nesta radical perda de poder a única solución ao desastre de Darien. Un infructuoso e ruinoso proxecto de establecer unha colonia comercial escocesa en Panamá. Concesións políticas a cambio de rescate económico. Soa familiar?

Non deixamos de falar de James, porque aínda que fora dun xeito pasivo seguiu a xogar un papel importante no tango de amor e xenreira entre Escocia e Inglaterra. O fillo que tivo no seu segundo matrimonio (cunha italiana católica coma el) foi a causa de que fora derrocado. Ninguén quería un herdeiro católico, e James exiliou en Francia. O seu fillo James “o vello pretendente”  chegou cunha flota francesa para tentar recuperar, o que consideraba o seu trono, pola forza militar. Pero este intento foi interceptado pola flota británica. Desa primeira revolta Xacobita viría a sona de Rob Roy. Anos despóis recollería a luva o seu fillo Charles “O pretendente novo”, aprobeitando as poucas simpatías que a nova dinastía alemana que sucedeu á raínha Ana espertaba.

Charles sí que acadou desembarcar, e de feito entrou triunfalmente en Edimburgo dende onde lanzou unha proclama contra a dinastía estranxeira. A súa gallarda figura acadoulle o alcume de “Bonnie Prince Charlie” entre as mulleres escocesas. Pero o segundo rei da dinastía Hannover, Xurxo II enviou ao seu segundo fillo, O duque de Cumberland (Cumberland “O carniceiro” en Escocia) que eliminou o perigo arrasando as tropas xacobitas na batalla de Culloden. O pretendente tivo que fuxir, e logrou embarcar na illa de Skye coa axuda dunha muller pertencente a unha familia xacobita das Hébridas. Flora MacDonald axudou ao príncipe a escapar a Skye, e dende alí volver ao continente.

Bonnie Prince Charlie tivo que disfrazar da criada irlandesa de Flora para atinxir a fuxida. Pero os barqueiros denunciaron á MacDonald, que rematou na Torre de Londres polo que se consideraba un acto de traizón. Entrevistada polo propio Duque de Cumberland, Flora asegurou ter axudado ao pretendente só pola caridade que lle inspirou a súa desesperada situación, e que tivera axudado ao mesmo Cumberland de telo visto nunha situación semellante.

A resposta dos monarcas ingleses perante a clara desafección dos clanes escoceses foi a prohibición dun dos sinais máis distintivos dos mesmos, o uso do tartán. Durante caseque un século os tecidos a cadros que distinguían cada linaxe non puideron ser usados en público. Ata que o bisneto de Xurxo II, o anteriormente conhecido como o Príncipe rexente,  Xurxo IV, fixo unha visita diplomática ao reino levando el mesmo un kilt co tartán familiar.

A súa sobrinha, a rainha Victoria iría alén no seu amor polo seu reino do Norte, mercando unha propiedade preto de Aberdeen, e veraneando en Balmoral dende aquela. Por suxerencia de Sir Walter Scott, a mesma rainha permitiu que se rescataran do esquecemento as xoias da coroa de Escocia, gardadas nun cofre dende había máis de 100 anos, cando a unión definitiva dos reinos. Os honours of Scotland (coroa, cetro i espada) son máis vellos cas xoias da coroa de Inglaterra porque sobreviviron á guerra civil. Dende os tempos da raínha-emperatriz os membros da familia real británica lucen kilts con fachendo, especialmente cando visitan Escocia.

A simpatía que a autenticidade escocesa levantaba dentro do imperio semellou mellorar a imaxe do reino e as tensións con Inglaterra. Pero do lado escocés as cicatrices eran demasiado profundas para esquecer doadamente o pasado.

Tiven a boa fortuna de pasar un mes en Edimburgo cando tinha 17 anos. E a xenreira por todo o inglés era constante e unánime. Valorando os feitos históricos que venho de expor, podemos ver que Escocia e Galiza gardan semellanzas en canto a territorios periféricos pertencentes a estados plurinacionais e multiculturais, que decidiron artellar o seu futuro promovendo unha cultura, lingua e identidade “comúns”. Semellantes na teima en que protexeron lingua e cultura como un xeito de distinguirse das impostas polo poder central. Que viron como o seu apoio ao bando perdedor en loitas dinásticas foi usado como excusa para proceder a atacar, e mesmo tentar erradicar a súa cultura e identidade propias. Terras de emigrantes: en Escocia cun componhente político porque moitos escoceses foron deportados a America despóis das revoltas xacobitas, e outros emigraron por necesidades económicas. Terras fachendosas da súa idiosincrasia, a pesares de que esa singularidade chegou ser perseguida e mesmo ilegalizada.

Os reis de Escocia eran coroados na abadía de Scone sobre a pedra do destinho (ou pedra de Scone). A tradición di que Fergus Mór trouxera a pedra de Irlanda, e que mesmo era a pedra onde os reis irlandeses foran coroados en Tara. Outra tradición di que a pedra fora a usada como almofada por Xacob cando sonhou con anxos subindo e baixando do ceo por unha escaleira. Certa tradición dí tamén que esa pedra fora collida de Galiza polos irlandeses. A pedra forma parte do trono da coroación de Inglaterra (na Abadía de Westminster) pero en 1996 foi levada ao Castelo de Edimburgo no día de San Andrés (patrón do reino) para ser devolta a Escocia dun xeito simbólico.

Veremos que pasa o día 18, porque o feito de que os escoceses estean fachendosos da súa diferenciada identidade non quere dicir que todos tenhan claro que realmente queran deixar de formar parte do Reino Unido. Porque ao fin e ao cabo foi instaurado por un dos seus reis, que chegou a unir os tres reinos por unha carambola do destinho.

Libro ou película?

Pode que nun blogue literario a resposta pareza obvia, pero non o é. Evidentemente vai depender de que libro e de que película. De todos os xeitos a comparación é inxusta porque estamos a falar de dúas linguaxes distintas, con recursos diversos e diferentes xeitos de conectar coa nosa imaxinación.

Persoalmente a min a literatura paréceme máis democrática. Máis participativa, deixando que sexa o lector quen complete a imaxe ou continúe a historia. Por suposto, isto tamén vai depender do autor, porque (sobre  todo no século XIX) certos autores poden resultar abafantes describindo absolutamentente cada aspecto da súa obra, esixindo un control absoluto. Pero mesmo nese caso sempre queda o filtro desas descripcións a través do noso xeito persoal e subxectivo de ver o mundo. As películas son máis a visión dun director, e  (na minha opinión) de xeito tenhen que ser así para acadar a categoría de arte.

As adaptacións ao cine son complicadas, aínda que hai moitos e salientables casos de éxito . Podo pensar na perfecta adaptación que Visconti fixo do Gatopardo de Giuseppe Tomasi Di Lampedusa. Ou a boísima versión de Jane Campion do Retrato dunha dona de Henry James (sendo James un autor tan difícil, cun estilo tan persoal). Afortunadamente tamén hai máis casos nos que a conxunción de boa dirección, boas actuacións e unha recreación acertada da atmósfera da obra falan de unións felices entre cinema e literatura. Quen había dicir que o curtido cowboy de Burt Lancaster ía ser a perfecta encarnación do Príncipe de Salina. Atrapado entre o seu vello mundo e un novo orde liberal e unificador, tendo que tomar unha rápida e cínica decisión entre manter a súa lealdade a unha causa perdida ou tornala deica o novo orde, e manter os seus privilexios. Mudalo todo, para que nada mude.

Podo mesmo pensar nun caso aínda máis salientable. O da película que é considerablemente mellor ca obra literaria que recrea. Un caso claro na minha opinión é o de Sleepy Hollow de Tim Burton. Os contos da Alhambra de Washington Irving son unha das grandes obras da literatura universal, e o conto orixinal de Sleepy Hollow unha obra costumbrista desa América sinxela e provinciana, alén das grandes cidades que fervían coas novas fortunas que importaban exquisiteces europeas. Pero ese conto non ten o marabilloso sabor gótico que ten a película. Os aspectos que muda Tim Burton son cruciais para o éxito da historia que conta no seu filme. Por suposto as magníficas actuacións non só de Johnny Depp e Christina Ricci, senón dos fantásticos secundarios (entre eles Michael Gambon, Miranda Richardson ou Christopher Walken) inflúen no éxito final. De súpeto a historia de pailáns supersticiosos de Irving muda nun thriller gótico, con doses de terror e suspense perfectamente calculadas.

Haberá quen  leve as mans á cabeza e considere un sacrilexio o que Tim Burton fixo coa historia orixinal de Irving. Pero precisamente iso é o que unha película debe de ser, a visión do seu director, que ten os mesmos dereitos de liberdade co guión que ten o escritor coa folla en branco. Un director fai a súa película, da a súa visión. Quen quera vela do escritor, que lea o texto orixinal. Eu son partidario de facer unha película baseada nun libro, non de facer a película. Dese xeito obras mestras como Cumbres borrascosas tenhen varias versións, e un pode escoller  entre varias encarnacións de Anna karenina dende Greta Garbo a Keira Knightley pasando por Vivien Leigh e Sophie Marceau, entre outras.

O que quero dicir é que atopo perigoso cando o escritor participa na película, e mesmo espera que sexa a súa visión a que apareza na mesma. De feito hai moitos casos de escritores que públicamente denigran o resultado dunha adaptación cinematrográfica das súas obras. O que eu penso é que si queres facer unha adaptación cinematográfica da túa obra dende o teu punto de vista, diríxea ti. Ollo que dirixir unha película non é tan doado como pode parecer. Non é só por detrás dunha cámara e dicir acción. Que llo digan a Antón Reixa coa súa morna adaptación do Lapis do carpinteiro.

Eu son partidario de ceder os dereitos e ver o que sae, e respectar o resultado (bó ou malo) desa lectura cinematográfica dunha obra literaria. Hai que ter en conta que tamén hai lost in translation, porque non deixa de ser unha traducción dunha linguaxe a outra, cada unha cos seus recursos e limitacións.

Logo están os exemplos das novelas perfectamente guionizables porque foron escritas coa adaptación cinematográfica en mente. Dese xeito o escritor pode participar no proxecto audiovisual sen que o espirito da súa obra estea en perigo. Isa é a razón de que despóis do Código da Vinci  (que disfrutei moitísimo como lector) non lea obras de Dan Brown. Vou directamente ver a película.

Porque, insisto, literatura e cinema son linguaxes totalmente distintas. Nin mellor unha nin peor a outra, sinxelamente distintas. Non podo pensar nunha adaptación ao cine que reflexe fidedignamente a atmósfera das novelas de Proust na Procura do tempo perdido, do mesmo xeito co impacto visual dos universos de directores como Almodovar ou Quentin Tarantino sería incompleto en letra impresa, sen a imprescindible música soando de fondo (entre outras moitas cousas). 

Vento e chuvia

Volvo despois dunha ausencia de caseque un mes, porque ás veces a realidade non nos deixa tempo para a imaxinación, ou forzas para deixarnos levar por ela. De todos os xeitos, na primeira entrada do Blog comentei que ía falar da minha experiencia como escritor en lingua galega, en primeira persoa, e as veces dame medo adicarlle todo o meu tempo creativo a este blog. Porque como dixo Picasso, as musas tenhen que atoparte a traballar.

O título do blog non se refire a este tempo alporizado que temos tanto no meu pais de adopción (inundado por moitas partes) como na nosa Galiza, onde moita xente está farta  de tanto vento e chuvia. O título fala do (afortunadamente exitoso)  libro do mesmo nome escrito por Manuel Gago e ilustrado por Manel Cráneo. Tenho que dicir que de rapaz devecía por un libro como ise, aínda que máis vale tarde ca nunca.

É moi positivo que os rapaces tenhan un xeito atractivo de aprender historia da man dun experto. Que alguén que participa en moitos proxectos de recuperación e catalogación do patrimonio tenha tamén a creatividade de contar isa historia, soterrada, agardando o seu momento.  Como os devanceiros dos que falaba Risco no seu conto A trabe de ouro e a trabe de alquitrán. Dar voz a todas esas forzas da natureza que adoraban os nosos antecesores. Non só as grandes forzas da natureza, senón eses xenios locais, esas deidades menores que bendecían unha terra concreta, como un regato ou unha fraga. Ise espirito calado mais contundente que semella xogar connosco, ás veces ao noso favor, outras en contra nosa. Esa relixión animista, de natureza viva e con vontade que os galegos se cadra nunca deixamos de practicar. Ise animismo deplorado nos seus sermóns por San Martín Dumiense no século VI da nosa era, porque os  galegos daquel tempo aínda  adoraban fontes,  pedras e árbores. Mantiñan o espírito pagano irredento por baixo da coda cristiana.

Hai poucas semanas volvín a Galiza despois de caseque sete meses de distancia, os primeiros e complicados meses asentando en Inglaterra, botando raíces, atopando o meu lugar. Entre as cousas que fixen, aparte de pasar tempo coa familia e amigos e descansar, comprei o libro e quedei abraiado coa calidade das ilustracións, pero tamén co xeito en que Manuel Gago fai que semelle doado escribir sobre mitoloxía galaica prerromana. Como as historias deses deuses doutrora semella tan connatural á nosa terra. Mesturando as criaturas mitolóxicas cos pobos que históricamente poboaron este recuncho noso.

 E quen non sinte no fondo a sua presenza na grandeza das fragas do Eume, gardando o Dolmen de Dombate o na teima dos monxes que sementaron a máxica Ribeira Sacra de mosteiros e igrexas?

Ademáis, a parte creativa parte sempre de evidencias científicas como aras, esculturas ou inscripcións atopadas tanto  en Galiza como no norte de Portugal. Gago da voz a eses guerreiros de pedra que ollan para nós con ollada feroz (ou mesmo sen cabeza). Deuses e deusas con nomes rotundos e sonoros como Reue, Bandue, Cossue, Nauia, Lugoue, Poemana ou Bormánico, entre outros.

Pareceume moi interesante unha anécdota sobre o proceso creativo que o propio Manel Gago colgou en redes sociais onde ten perfil. Contou que descubriu a imaxe dun deses deuses nunha igrexa do norte de Portugal onde acaba de aparecer unha representación de pedra agochada durante séculos nunha igrexa. Como o sorprendeu a forza desa imaxe.

Gustoume o que comentou Gago de que a orixe destes contos están nos que el lle contaba ao seu irmán sendo cativos. Como en certo xeito escribiu as historias que lle interesaban como lector. Por sorte parecen interesar a moita máis xente. Alegro moito de que este proxecto tenha sido un éxito dende o comezo. Dende a súa multitudinaria presentación na Igrexa da Universidade en Compostela (con actores caracterizados das deidades protagonistas) ata as máis modestas presentacións en vilas galegas. É unha boa nova que un proxecto editorial en galego esgote a primeira edición tan rápido como o fixo este libro. É positivo que ademáis sexa material dirixido a rapaces, que deste xeito collen hábito lector neste mundo audiovisual de noso. E o máis importante, que dea a conhecer tanto a rapaces como a adultos unha parte esencial da nosa historia. A cultura castreña está no celme da nosa cultura. Despóis pasaron outros pobos que foron deixando a súa pegada, pero o substrato, o alicerce da nosa cultura (mesmo influíndo na nosa lingua romance) é a cultura desde homes e mulleres que os románs presentaban como terribles e teimudos guerreiros de hábitos toscos.